بوی بد، یکی از مشکلات شایع دهانی است که افراد زیادی از آن رنج می برند. از زمان های دور این مشکل وجود داشته و طبیبان برای درمان آن تجویزهایی مثل استفاده از گیاهان معطر می کردند. نمونه ای از این دستورالعمل ها، بر روی پاپیروسی حک شده که به ۱۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح بازمی گردد. بوی بد دهان یا هالیتوزیس، به هر گونه بوی نامطبوعی گفته می شود که صرف نظر از منشأ بو، از حفره دهان خارج می شود. این مشکل که علاوه بر بیمار، برای اطرافیان نیز عذاب آور است، یک بیماری نیست ولی می تواند نشان از یک بیماری نهفته در فرد باشد.
درمان بوی بد دهان اهمیت زیادی دارد. زیرا می تواند موجب عقب ماندگی اجتماعی فرد و کناره گیری از حضور در جمع شود. اعتماد بنفس فرد برای صحبت کردن با دیگران کاهش می یابد و از نظر روحی روانی فرد در تنگنا قرار می گیرد.
مشکلات موضعی ایجاد کننده بوی نامطبوع دهان کدامند؟
دلایل مختلفی در بدبو شدن بوی دهان، نقش دارند که اغلب منشأ موضعی داشته و به خود دهان باز می گردد. این موارد ۸۵ الی ۹۰ درصد موارد را شامل می شود و با رعایت برخی نکات بهداشتی قابل حل است. این موارد عبارتند از:
بهداشت ناقص دهان و دندان: بخش های مختلف دهان و لا به لای دندان ها، محیط مناسبی برای تجمع مواد غذایی است. مواد باقیمانده اگر پاکسازی نشوند، محیط مناسبی را برای باکتری های موجود در دهان و تکثیر انها ایجاد می کند. غذاهای باقیمانده درون دهان، به دلیل فعالیت و واکنش با باکتری ها به آمینواسید تبدیل شده و ترکیبات حاوی سولفور از خود متصاعد می کنند. سولفور به دلیل داشتن گوگرد عامل مهمی در ایجاد بوی بد هستند. ضعیف بودن بهداشت دهان، به مرور باعث ایجاد پلاک دهانی، پوسیدگی دندان، جرم گرفتن و التهاب لثه می شود. بروز هر یک از این موارد خود در بد بو صدن دهان نقش مهمی دارد. رفع این مصکلات و مانع از ایجاد آنها شدن، خود قدمی بسیار مهم در مبارزه با بوی بد دهان است. در این راستا نباید از مسواک زدن به روش اصولی، نخ دندان، تمیز کردن زبان و لثه و همچنین قرقره کردن آب نمک غفلت کرد. گاهی مسواک زدن نادرست، سیم کشی دندان ها، استفاده از دندان مصنوعی یا کارهای دندانپزشکی، زخم ها و آسیب هایی به لثه وارد می کند و عدم رسیدگی به این زخم ها، بوی ناخوشایندی در دهان به وجود می آورد.
تنفس از دهان: در برخی موارد به دلیل مسدود بودن راه بینی، فرد از راه بینی تنفس نکرده و این کار را از راه دهان انجام می دهد. در نتیجه بزاق را خشک و مخاط گلو را افزایش می دهد. در نتیجه باکتری های بی هوازی موجود در دهان بیشتر رشد می کنند. از رایج ترین این باکتری ها می توان به باکتروئید و فوزوباکتریوم پلی مرفوم اشاره کرد. محصول فعالیت این باکتری ها ترکیبات گوگرد داری است که بوی بد دهان را موجب می شود. گازهای سولفور دار به وجود آمده از این فرآیند، اغلب سولفید هیدروژن و متیل مرکاپتان نام دارد. خشک شدن بزاق دهان فقط به دلیل انسداد راه بینی نیست و گاهی به دلیل دیابت، یائسگی، افزایش سن، استعمال بی رویه دخانیات، هیجان زده شدن و خوردن برخی خوراکی ها ایجاد می شود.
برخی عادت های غذایی و شخصی: گرسنگی های طولانی مدت و سوء هاضمه و همچنین استفاده زیاد از برخی غذاها که پروتئین بالا و قند پایین دارند در ایجاد بوی بد دهان بی تأثیر نیست. زیرا در این حالت، ترکیبات سولفوردار بیشتر تولید می شود. برخی غذاها و مواد نیز که بوی خاصی دارند و قطعاً در صورت استفاده بوی نامطبوعی ایجاد می کنند؛ مثل پیاز، سیر، پنیر، ادویه های زیاد و … . همچنین برخی افراد به دلایل مختلف مجبور به استفاده از داروی خاصی هستند و نمی دانند که همین داروها می تواند بوی بدی در دهان آنها ایجاد کند. البته این برای برخی داروها صدق می کند نه همه؛ مثل آنتی هیستامین ها و آرام بخش ها.
تغییرات هورمونی در زنان: در مراحل خاصی از زندگی، مثل دوران حاملگی، قاعدگی، یائسگی و حتی بلوغ، به دلیل تغییرات سطح هورمون استروژن بوی بد دهان تشدید می شود که پس از گذر از آنها، رفع می شود. وجود این موارد موجب شده تا زنان بیشتر از مردان در معرض بوی بد دهان قرار داشته باشند.
خواب: بوی بد دهان بلافاصله پس از بیداری کاملاً طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد. زیرا در زمان خواب، بزاق تولید نمی شود و با خشکی محیط داخل دهان، باکتری های آن افزایش می یابد.
آیا بیماری در ایجاد بوی دهان نقش دارد؟
در برخی موارد، بوی بد دهان ناشی از یک بیماری نهفته است و با مراجعه به پزشک، نوع بیماری تشخیص داده می شود. شایع ترین بیماری هایی که با بوی دهان همراهند عبارتند از:
مردم تصور می کنند که بیشتر بوی دهان ناشی از بیماری، به دستگاه گوارش باز می گردد. در حالی که این تصور اشتباه است و گازهای موجود در معده به دلیل ساختار خاص مری، نمی توانند وارد دهان شوند. اما در برخی موارد می توانند جذب جریان خون شده و خود را به ریه برسانند. در اینصورت در بوی بد دهان نقش خواهند داشت.
عفونت سینوسی علائم مختلفی دارد که شامل سرفه، ترشح زردرنگ بینی و احساس خستگی است و مشابه سرماخوردگی می باشد. در برخی موارد ماده ترشح شده وارد گلو شده و در آن بخش باقی می ماند. در این مکان باکتری ها تجمع می یابند و با ماده واکنش می دهند. نتیجه این واکنش ترکیبات است که بوی نامطبوعی را ایجاد می کند.
تومورهای بدخیم حفره دهانی اگر با عفونت همراه باشند، بوی بدی به همراه خواهد داشت.
نارسایی کبدی در صورت حاد بودن، بوی امین که مشابه جسد را در دهان ایجاد می کند. در سیروز کبدی بوی ایجاد شده بسیار بد است و مشابه بوی تعفن خواهد بود.
در صورت بروز نارسایی کلیه، بوی دهان مشابه بوی ادرار خواهد بود که به دلیل وجود اوره در بزاق و تبدیل آن به آمونیاک است.
لوزه ها وقتی بزرگ می شوند، حفرات آنها بزرگ شده و مکان مناسبی برای تجمع باکتری ها ایجاد می کند. تجمع باکتری ها با تشدید فعالیت و ایجاد بوی نامطبوع همراه خواهد بود.
نوعی از دیابت، موجب خشک شدن دهان شده و احتمال ایجاد آبسه و التهاب در لثه و در نتیجه بوی بد افزایش می یابد.
کمبود ویتامین سی در بدن، زخم ها و التهابات زیادی در دهان و لثه ایجاد می کند که دوران بهبودی طولانی دارند. در صورت شدید بودن کمبود بدن، زخم ها عمیق تر شده و بوی نامناسبی را ایجاد می کند.
هنچنین انواع مشکلات ریوی مثل سرطان ریه، آبسه ریه و سل را به این لیست از بیماری ها اضافه کنید.