در صورت داشتن چه علائمی به وجود نارسایی قلبی در بدن خود مشکوک شویم؟

یکی از شایع ترین بیماری های قلبی-عروقی مخصوصاً در مراجعه کنندگان بالای شصت سال به بیمارستان ها، نارسایی قلبی است. این مشکل اتفاقی نیست که در یک شب ایجاد شود؛ بلکه ایجاد آن ابتدا با هشدارهای خفیفی شکل گرفته و پیشرفت آن سال ها طول می کشد. به دلیل شیوع نسبتاً بالای این اختلال قلبی بین مردم خصوصا افراد سالمند، لازم است به علائم این بیماری توجه بیشتری شود تا در همان وهله اول شناسایی گردد.

اهمیت این موضوع، زمانی مشخص می گردد که بدانید نارسایی قلبی پیشرونده و مزمن است. یعنی در صورت ناآگاهی و یا بی توجهی، پیشرفت کرده و بخش های بیشتری از قلب را درگیر می کند. تشخیص نارسایی قلبی در مراحل اولیه، مشکلات کمتری را متوجه بیمار می کند و درمان یا کنترل آن ساده تر و کم هزینه تر خواهد بود. یکی دیگر از دلایل اهمیت تشخیص زودهنگام بیماری، جلوگیری از آسیب بیشتر به زندگی فرد است. در واقع شدت بیماری به هر میزان که باشد، کیفیت و رضایت از زندگی را تغییر می دهد. گاهی محدودیت هایی برای بیمار رخ می دهد که او را منزوی و افسرده می کند. محدودیت ها می تواند در رابطه با زندگی فردی و اجتماعی و فعالیت های شغلی باشد. تحقیقات نشان می دهد که پایین بودن کیفیت زندگی، ناراحتی های روحی و روانی و مرگ ناگهانی در این افراد در مقایسه با سایر بیماری های مزمن بیشتر دیده شود.

در راستای کنترل و درمان نارسایی قلبی تاکنون بررسی ها و تحقیقات زیادی صورت گرفته و داروها و روش های درمانی مختلفی به کار گرفته شده است. اما متأسفانه آمار حاکی از افزایش مبتلایان به این اختلال است. به همین دلیل تشخیص زودهنگام این بیماری نقش بسزایی در کنترل این بیماری دارد. این کار با تشخیص علائم در فرد صورت می گیرد.

این مقاله به معرفی علائم این اختلال پرداخته تا با آگاهی بخشیدن به شما گامی مثبت در کنترل این اختلال برداشته شود.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قلبی هستند؟
اگر گمان می کنید که در نارسایی، قلب از تپش می ایستد، کاملاً در اشتباهید. در این بیماری، توانایی قلب برای تپش و دریافت و ارسال خون، کاهش می یابد. به همین دلیل خون به برخی اندام ها کم رسیده و در برخی اندام ها بیشتر تجمع می یابد. بیشتر افراد مبتلا به بیماری های قلبی اکتسابی مثل انفارکتوس قلب یا مشکلات مادرزادی، به احتمال زیاد در آینده به این مشکل مبتلا خواهند شد. افراد سالمند دارای چربی و فشار خون بالا نیز مستعد نارسایی قلبی هستند. نقش بیماری هایی مثل دیابت، تیروئید و سبک نادرست زندگی (استفاده از الکل و سیگار) در ایجاد این مشکل را نیز نمی توان نادیده گرفت.

علائم نارسایی قلبی در صورت ایجاد مشکل فقط در سمت چپ قلب
این بخش از قلب ماهیچه های قدرتمندی دارد که وظیفه دارند با انقباض و انبساط خود، خون اکسیژنه دریافت شده از ریه را به سراسر بدن ارسال کند. بنابراین دو کار مهم توسط این نیمه قلب صورت می گیرد که عبارتست از دریافت خون از ریه و ارسال خون به سراسر بدن. اختلال در هر یک از این بخش ها علائمی را ایجاد می کند که عبارتند از:

بازگشت خون به ریه به دلیل ضعف قلب در دریافت خون که در بافت های ریه و مویرگ های آن انباشته می شود. پس از تکمیل ضرفیت رگ ها، خون وارد کیسه های هوایی شده و ادم ریوی را ایجاد می کند. وقتی فرد به این مرحله می رسد، دچار نفس تنگی خواهد شد. نفس تنگی در این بیماران علامات خاصی داشته و بر اساس شدت می تواند خفیف تا شدید باشد. سرفه های مکرر، خس خس سینه، تشدید سرفه ها در هنگام شب، تشدید سرفه ها در زمان خوابیدن روی سطح صاف (ارتوپنا)، نفس تنگی بیشتر زمان خم شدن (بندوپنیا)، از علائم ادم ریوی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی در سمت چپ قلب است. گاهی نفس تنگی به شدت افزایش می یابد و برای نفس کشیدن به کمک های اورژانسی نیاز دارد. دیر رسیدن کمک های پزشکی به افراد در این مرحله، جان آنها را با خطر مواجه می کند. سهل انگاری به ادم ریه و طولانی شدن این وضعیت، می تواند به ذات الریه یا آمبولی ریه ختم شود که بسیار خطرناک هستند.

ادم ریوی و نفس تنگی فقط یک بخش از عوارض نارسایی در بخش چپ قلب است. بخش دوم ماجرا مربوط به نرسیدن خون کافی اکسیژنه به اندام ها و ماهیچه های مختلف بدن است. اندام ها به دلیل دریافت ناقص خون تازه، عملکرد خود را به درستی انجام نمی دهند و این موضوع در دراز مدت موجب نارسایی کلیه، سیستم گوارشی و … و نقص عملکرد در آنها می شود. ماهیچه ها نیز تحت تاثیر قرار گرفته و دچار ضعف می شوند. در این حالت فرد با خستگی شدید و بی حالی روبرو خواهد شد.

در این رگ ها که خون رسان اندام ها هستند، به دلیل کند شدن جریان خون، لخته در رگ ها ایجاد می شود که خطر سکته مغذی را تا حد زیادی افزایش می دهد.

در صورت درگیر شدن بخش راست قلب، شاهد چه علائمی خواهیم بود؟
در صورت بی توجهی به بیماری، بخش راست قلب نیز دچار ضعف در عملکرد و نارسایی خواهد شد. به همین دلیل، علاوه بر علائم اولیه، موارد جدیدی نیز دیده می شود که به دلیل نارسایی قلب در دریافت خون فاقد اکسیژن از اندام ها و ماهیچه های بدن است. قلب پس از دریافت خون استفاده شده، برای اکسیژن دار شدن به ریه ارسال می شود و مجدد در چرخه گردش خون قرار می گیرد. اما علایم دریافت ناموفق خون از اندام ها و ماهیچه ها عبارتند از:
بازگشت خون در مسیر حرکت خود از اندام ها به قلب و تجمع در اندام های خاصی مثل حفره شکمی (آسکیت)، ساق و قوزک پا، رگ گردن و … که تورم و افزایش وزن را به همراه خواهد داشت.

بیماران مبتلا به نارسایی قلبی برای بهبود خود چه وظیفه ای دارند؟
اولین و مهم ترین وظیفه هر بیمار، پیروی بی چون و چرا از رژیم غذایی و دارویی تجویزی پزشک متخصص است. بهتر است داروها سر وقت و در دوزهای تعیین شده مصرف شود. رعایت رژیم غذایی سالم که مخصوصاً میزان نمک و چربی در آن کنترل شده، در این وضعیت اهمیت فوق العاده ای دارد. البته ممکن است در شرایطی پزشک از عمل جراحی برای بهبود وضعیت بیمار، استفاده کند که در اینصورت مراقبت ها باید بیشتر باشند. این بیماران برای انجام بخشی از فعالیت های خود نیازمند کمک اطرافیان خود هستند و محدودیت های بیشتری دارند. به همین دلیل باید از لحاظ روحی و روانی به آنها کمک کرد و مانع از افسردگی یا گوشه گیری آنها شد. به عبارتی این بیماران علاوه بر کمک های جسمی، به کمک روحی و عاطفی اطرافیان نیز نیاز دارند.